Τι σημαινει το ονομα «Απολλων»;
«Λένε λοιπόν ότι ο Απόλλωνας τυραννικός πολύ θα γίνει, και σκληρά θα διαφεντεύει τους αθάνατους και τους θνητούς πάνω στη ζωοδότρα γη»
(Ομηρικός ύμνος στον Απόλλωνα)
«Έχουσι βασιλέα επ’ αυτών τον άγγελον της αβύσσου. όνομα αυτώ Εβραϊστί Αβαδδών, εν δε τη Ελληνική όνομα έχει Απολλύων»
(Αποκάλυψις Ιωάννου, Θ΄, 10)
«Λέει η Γραφή πως ο Διάβολος μετασχηματίζεται ‘σε άγγελο φωτός’, και τι κάνει; προφανώς προφητεύει»
(Κλήμης Αλεξανδρείας, Στρωματείς ΣΤ VIII )
Οι σοφοί λένε πως δεν έχουν καταλήξει στην ετυμολογία του ονόματος του θεού. Αυτό οφείλεται στην εξιδανίκευση των ιδιοτήτων του. Δεν είναι φιλολογικό, αλλά ιδεολογικό πρόβλημα. Η ετυμολογία του «Απόλλων» είναι αντίθετη με όσα πιστεύουμε σήμερα γι’ αυτόν. Η αδυναμία εξήγησης της επωνυμίας του είναι αναμενόμενη, γιατί αυτή εκφράζει τα πραγματικά του γνωρίσματα, που θα θέλαμε/νε να μην υπήρχαν. Ούτε οι αρχαίοι σοφοί είχαν συμφωνήσει, για τον ίδιο λόγο. Οι απλοί πιστοί όμως, δεν είχαν αμφιβολία για την ερμηνεία του ονόματος, όπως θα δούμε.
Η επικρατέστερη σήμερα άποψη επιλέγει το ρήμα «απέλλω», «απέλλειν»= «αποκλείω»,
«απέχω», «καταργώ» και κατ’ επέκταση (;) «προστατεύω αποκλείοντας τον κίνδυνο». «Απέλλα» ήταν και η «συνέλευση» (των επίλεκτων αφού «αποκλειστούν» οι άλλοι). Είναι λίγο τραβηγμένο. Η ερμηνεία μπορεί να πάρει αρνητική χροιά. (=αυτός που σε διώχνει, σε απωθεί) Γι’ αυτό οι αρχαίοι φιλόσοφοι πρότειναν άλλες λύσεις, όπως «Απλούς», το «Α-πολλοί», (=ένας) «Απολούων» (=αυτός που καθαρίζει) κ.ά. Οι αφελείς αυτές ετυμολογίες, αμφισβητούνται. Να και άλλη, σωστότερη ερμηνεία: «Απόλλων σημαίνει ‘απωθώ’ εννοώντας βέβαια τον εκτοπισμό της προγενέστερης γεωλατρείας από τον Δελφικό χώρο»[1] Πλησιάζουμε την αλήθεια, γιατί, η λύση είναι προφανής, αν ερμηνεύσουμε τα χαρακτηριστικά του θεού.
Το όνομα προέρχεται από το ρήμα «απόλλυμι» «απολλύειν» και «απόλλειν», δηλ. «σκοτώνω», «καταστρέφω»! [2] Ο «Απολλύων» της Αποκάλυψης. «…ως και ο Απόλλων δοκεί τισίν εκ του απόλλειν δια το φοβερώτερον ονομάζεσθαι.» [3]
Λίγοι το παραδέχονται σήμερα, γιατί χαλάει την ιδεώδη εικόνα ενός θεού που στην πραγματικότητα είναι εξολοθρευτής και προξενεί απώλειες... Στην αρχαιότητα, όμως, λίγοι το ερμήνευαν αλλιώς, και αυτοί από σεβασμό προς τον Φοίβο, όχι στην Αλήθεια. Πολλοί Έλληνες φοβόταν ακόμα και να προφέρουν το φριχτό όνομα του «αντιπροσωπευτικού» μας θεού…
Λέει ο Πλάτωνας: «το ίδιο συμβαίνει, όπως είπα, και με τον Απόλλωνα, πολλοί φοβούνται το όνομα του θεού, σα να προμηνά κάτι κακό» «ως σημαίνον φθορά τινά». [4] Προτείνει άλλες εξηγήσεις, αρνούμενος την «χαλεπήν». (=καταστροφέας). Ο Πλατωνικός διάλογος για τα ονόματα των θεών τελειώνει με τη φράση του Σωκράτη: «δέδοικα περί αυτών διαλέγεσθαι»[5] (φοβάμαι να μιλάω γι’ αυτούς) Είναι δείγμα του είδους και της ποιότητας της Ελεύθερης Σκέψης του Χρυσού Αιώνα...
Οι αρχαίοι σοφοί προσπάθησαν να εξανθρωπίσουν την αρχαία θρησκεία, δυστυχώς σε βάρος της Αλήθειας και της Επιστήμης που ήθελαν να υπηρετήσουν. Θα ευχόμουν, ειλικρινά, να το είχαν κατορθώσει. Ο Απόλλων ήταν το κεντρικό σημείο της εξιδανικευτικής αυτής τάσης
Ο θανατηφόρος χαρακτήρας του θεού ως
ερμηνεία του ονόματος.
Μόλις γεννήθηκε, μωρό ακόμη, ο Απόλλων σκότωσε τον Πύθωνα και τον Τιτυό με τα βέλη του. Είναι ο θεός των επιδημιών, που εξαπολύει, πχ., στο Ελληνικό στρατόπεδο στην Τροία. Το ίδιο πίστεψαν οι Αθηναίοι κατά τη διάρκεια του Λοιμού στον Πελοποννησιακό πόλεμο.[6]
Φυσικά, ο Απόλλων έγινε παράλληλα θεραπευτής, μια που του απευθύνονταν ικεσίες για απαλλαγή από τις ασθένειες που ο ίδιος έστελνε… Ένα επίθετο του θεού ήταν «Ούλιος»: «Ο Απόλλων. ήταν γιατρός,[7] σημαίνει δε και ολέθριος»[8].
Υπάρχει άγαλμά του που απεικονίζει αυτή τη διπλή φύση του. Στο ένα χέρι κρατά βέλος –την αρώστεια- (όχι το συνηθισμένο τόξο) και στο άλλο ένα δοχείο με φάρμακο.
Άλλωστε, η λέξη «ιός» αρχικά σήμαινε «βέλος». [9] Συνδέεται δηλαδή άμεσα με τον θεό. Οι Μύθοι όπου ρίχνει αρρώστιες στους αμαρτωλούς ή άπιστους, είναι πολλοί. Σκοτώνει αθέατος, σαν τα μικρόβια και τους ιούς, με τόξο, που είναι το έμβλημά του. [«Εκηβόλος»] Είναι ο καταστροφικός ήλιος που ξεραίνει τα πάντα. Η δράση του μπορεί να παραλληλιστεί με την φονική επίδραση των μικροοργανισμών, που δεν διαλέγουν τα θύματά τους.
Ο Απόλλων είναι ηλιακή θεότητα. Μπορεί να είναι και νοσογόνος; Ναι, αν παραδεχτούμε την Αιγυπτιακή του καταγωγή. Εκεί, ο Ήλιος θεωρούνταν πως: «είναι καυτός και θανάσιμος. Έτσι απέδιδαν τις λοιμώδεις ασθένειες στον ήλιο».[10] «ο Ήλιος με ακράτητη και σκληρή φωτιά κατακαίει και ξεραίνει τα φυτρωμένα και βλαστάνοντα και το μεγαλύτερο μέρος της γης το κάνει παντελώς ακατοίκητο από τη φλόγωση και κυριαρχεί σε πολλά μέρη, και στη Σελήνη…»[11] «…ο ήλιος, ον λοιμωδών νοσημάτων φασίν αίτιον…» [12] Ο Ήλιος στην Ελλάδα δεν ήταν θεός του θανάτου. Αυτό δείχνει, άλλη μια φορά, πως ο Απόλλων δεν ήταν Ελληνικός θεός.
Σύμφωνα με τον Αιγυπτιακό Μύθο, τον θεό «τον μεγάλωσε η Λητώ στα έλη που βρίσκονται στην περιοχή της Βούτου» [13] (στην Αίγυπτο) Το επίθετό του, «Τελμίσσιος», συνδέεται με την Τελμισσό, μια ιερή του πόλη, και με το τέλμα. Ο Απόλλων είχε το επίθετο «Ελείτας». «Ελείτας, ελείτης και ελειήτης» είναι ο «κατοικών, διαμένων, φυόμενος, αυξανόμενος εις τα έλη», επίθετο που επιβεβαιώνει τις νοσογόνες του ιδιότητες, αλλά και την εθνική του καταγωγή. Η λέξη «ελείη» σημαίνει «αγρία νόσος». Έλεια ήταν επίθετο και της Άρτεμης στην Κω.[14] Τα επίθετα συμβολίζουν την ελονοσία. Η λέξη «έλη»(η) σημαίνει θερμότητα του ήλιου ή αυγή, αλλά και «θερμασία»,[15] πυρετό! Αν ερμηνεύσουμε τα επίθετα ως παράγωγα του Σημιτικού «Ελ» = θεός, [16] (Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα, ώ θεοί!) είναι ομόριζα με το «ήλιος». Επιστρέφουμε λοιπόν, στα θανατηφόρα ηλιακά χαρακτηριστικά που μόλις αναλύσαμε.
Ο Φοίβος ήταν και θεός του Λιμού, της Πείνας: «…γιατί αυτή βρίσκεται μέσα στο Απολλώνιο, δίπλα στο θρόνο του Απόλλωνα, σαν ζωγραφισμένη αναπαράσταση της Πείνας» (Λιμός) «με μορφή γυναίκας…» [17].
Ο θεός είναι υπεύθυνος άμεσα ή έμμεσα, για το θάνατο πολλών αθώων πλασμάτων στη Μυθολογία, του Υάκινθου, της Δάφνης, του Μαρσύα, των μικρών παιδιών της Νιόβης, της Κορωνίδας, της Βολίνης, της Κασταλίας, της Χιόνης, της Θρύας, του Λευκάτα, του Κυπάρισσου, του Κινύρα, του Λεύκιππου, του Λίνου, κλπ. Μερικούς τους καθάρισε γιατί έλεγαν πως ήταν καλύτεροι… μουσικοί, αν και οι Δελφοί προστάτευαν τους ποιητές και τους μουσικούς, γιατί θεωρούταν υπηρέτες και όργανα των Μουσών. Σκότωσε και τον τοξότη Εύρυτο, γιατί τόλμησε να τον προκαλέσει σε.. αγώνα τοξοβολίας! (είναι το πνεύμα των… Ολυμπιακών αγώνων) Η αγαπημένη του προφήτισσα, η Σίβυλλα, σκοτώθηκε από το θεό, όπως είχε η ίδια προβλέψει! [18]
Όπως οι αρρώστιες που στέλνει, είναι ανεξέλεγκτος. Δεν θέλει - ή δεν μπορεί- να επιλέξει τα θύματά του, που συχνά πεθαίνουν εξ αιτίας του χωρίς να το επιδιώξει, όπως η Δάφνη και ο Υάκινθος. Και η Άρτεμη σκότωσε άθελά της τον Κεγχρέα.[19] Είναι απεικονίσεις της εξάπλωσης μιας μολυσματικής νόσου.
Λίγοι τον συνάντησαν στην Μυθολογία και διέφυγαν αλώβητοι, όπως λίγοι ξεφεύγουν από μια επιδημία. Μόνο οι Ήρωες Ίδας και Ηρακλής μπόρεσαν να του ρίξουν μερικές ξανάστροφες και να επιζήσουν. Κατά αντιμετάθεση, είναι ο πατέρας του θεραπευτή Ασκληπιού. (ούτε αυτός επιβίωσε, φυσικά) Ο ένας χαλάει και ο άλλος φτιάχνει. Παρά την ομορφιά του, οι ερωμένες του τον απέφευγαν, απιστούσαν, ή απλά δεν τον ήθελαν!
Ο Απόλλων και η Άρτεμη είναι και θεοί του αιφνίδιου θανάτου. [20] (ανακοπής, καρδιακού ή εγκεφαλικού επεισοδίου) Γι’ αυτό έχουν σαν όπλο το τόξο. Η ερμηνεία του ονόματος ως «καταστροφέας» ανταποκρίνεται και σε αυτό το γνώρισμα του θεού. «Μα σαν γεράσουν των θνητών οι φάρες, τότε ο Φοίβος θάρθει ο αργυροδόξαρος κι η Άρτεμη μαζί του και με πυκνές σαΐτες τους, θα τους γλυκοθανατώσουν»,[21] λέει η «Οδύσσεια». Ο Στράβων προσθέτει: «…σε αυτούς τους» [δυο] «θεούς αποδίδονται οι επιδημικές αρώστειες και οι αιφνίδιοι θάνατοι». Και το όνομα «Άρτεμις» μπορεί να σημαίνει «φόνισσα».[22] «γιατί ο Δίας σε έβαλε σα λιοντάρι για τις γυναίκες, και σε άφησε να σκοτώνεις όποια θέλεις» λέει η Ήρα στην Άρτεμη.[23] «Ότι δε τη Αρτέμιδι, τουτέστι τη σελήνη, τους αιφνιδίους θανάτους των γυναικών ανατίθησιν η Ελληνική δόξα» (πίστη) «δήλον εστίν. Ως περ ο Απόλλων ήλιος αίτιος λέγεται του αίφνης θνήσκειν τους άνδρας…».[24] Οι αρχαιότερες αναπαραστάσεις του Απόλλωνα είναι ένοπλες.[25] Αυτό τον ταυτίζει με τον Χάρο των Νεοελληνικών τραγουδιών, που έχει και ηλιακά χαρακτηριστικά, [=«έχει του ήλιου τα μαλλιά της αστραπής τα μάτια» στα Δημοτικά τραγούδια] και είναι επίσης πνεύμα του αιφνίδιου θανάτου, κυρίως. Θανατηφόρο, επίσης, είναι το εβραϊκό αντίστοιχο του Απόλλωνα, ο Προφήτης Ηλίας, καίγοντας μονίμως τους αντιπάλους του με «πυρ εξ ουρανού».
Στο ναό της Αρτέμιδος Αριστοβούλης, στην Αθήνα, αφιέρωναν τα πτώματα των εκτελεσμένων, καθώς και τα ιμάτια και τους βρόγχους των κρεμασμένων…[26] Στην Ιωνική γιορτή των «Θαργηλίων», που ήταν τα γενέθλια του Απόλλωνα και της Άρτεμης, φαίνεται πως αρχικά θυσιάζονταν δυο άνθρωποι, που τους λέγανε «φαρμακούς».[27] Στη λατρεία της «Ορθίας Αρτέμιδος» στη Σπάρτη, οι έφηβοι μαστιγώνονταν μέχρι να βαφτεί ο βωμός με αίμα, σε αντικατάσταση παλιότερης θυσίας ανθρώπου. Οι ανθρωποθυσίες που απαιτούσε αυτή η τρομερή παρθένος, ξεπερνούσαν την όρεξη κάθε άλλου Ολύμπιου. Στον Απόλλωνα θυσίαζαν άνθρωπο και στο βράχο του Λευκάτα, στη Λευκάδα.[28]
Οι Δελφοί, ακολουθώντας το υπόδειγμα του θεού τους, εκτέλεσαν τον Αίσωπο, χωρίς δίκη. «Δελφοίς γαρ συνέβη το δαιμόνιον οργισθήναι, αδίκως ανελούσιν Αίσωπον»…[29] (Γιατί στους Δελφούς συνέβη να οργιστεί το Δαιμόνιο και έτσι σκότωσαν άδικα τον Αίσωπο)
«Λένε λοιπόν ότι ο Απόλλωνας τυραννικός πολύ θα γίνει, και σκληρά θα διαφεντεύει τους αθάνατους και τους θνητούς πάνω στη ζωοδότρα γη» [30]
Η λατρεία του επιβλήθηκε με τον φόβο που ενέπνεε.
«και οι θεοί στου Δία το παλάτι τον τρέμουν σαν τοξεύει και σηκώνονται όταν ζυγώνει όλοι από τις θέσεις τους όταν τα λαμπρά του τόξα τεντώνει» [31]
«Πρώτο στην κακία»[32] τον χαρακτηρίζει ο Αχιλλέας. Συνεπώς, το «Απολλύων», (καταστροφέας) είναι η πραγματική ερμηνεία του «Απόλλων».
Ευχαριστούμε τον κ. Δημήτρη Σκουρτέλη για την ευγενική χορηγία της έρευνας του
Συνεχίζετε....
______________________________________________________________
Πηγές:
[1]
Ι. Χαραλαμπόπουλος, «Απολλώνεια Ηλιολατρεία» σελ. 60
[2]
Λεξικό Δημητράκου – Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη λήμμα «Απόλλων»: «οι αρχαίοι πολλαχώς ετυμολόγουν τούτο,» (το όνομα Απόλλων) «επικρατεστέρα όμως ήτο η από του απολλύειν ετυμολογία»
[3]
Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Ομηρικά σχόλια, Ραψ, Α., σελ. 13
[4]
Πλάτων, «Κρατύλος» 404 e
«Ταυτόν δε και περί τον Απόλλω όπερ λέγω, πολλοί πεφόβηνται περί το όνομα του θεού, ως τι δεινόν μηνύοντος»
[5]
Πλάτων, «Κρατύλος» , 407, d
[6]
Θουκυδίδης, Ιστοριών Β΄, 54
[7]
Ο Στράβων, 14, σελ. 49, δίνει μόνο την θετική ερμηνεία, «υγιαστικόν».
[8]
Σούδα, λήμμα «Ούλιος» Επίσης, δες Ευστάθιου Θεσσαλονίκης, Ομηρικά σχόλια, Ραψ, Λ, σελ. 9
[9]
Λεξικό Δημητράκου, αντίστοιχο λήμμα. Σημαίνει επίσης «Δηλητήριο», πράγμα φυσικό, γιατί τα περισσότερα βέλη ήταν δηλητηριασμένα.
[10]
Κλήμης Αλεξανδρείας «Στρωματείς» VII, σελ. 129
«πυρώδης γαρ και αναιρετικός. αυτίκα τας λοιμικάς νόσους ηλίω ανατιθέασιν»
[11]
Πλούταρχος, περί Ίσιδος και Οσίριδος, 41.
[12]
Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Ομηρικά σχόλια, Ραψ, Α., σελ. 20
[13]
Πλούταρχος, περί Ίσιδος και Οσίριδος, 12-19 και 38 (αποσπάσματα)
[14]
Λεξικό Δημητράκου, λήμματα, ελείη, ελειήτης, έλειος, ελείτης, έλεια.
[15]
Λεξικό Δημητράκου και λεξικό Σούδας, λήμματα «έλη»
[16]
Παγκόσμια ιστορία ΕΣΣΔ τομ. Α2 σελ. 635-636
[17]
Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, Ι΄, 75, σελ. 213
[18]
Πλούταρχος, περί των εκλελειπότων χρηστηρίων, υποσημ. αρ. 17
[19]
Παυσανίας, Κορινθιακά, 3, 2
[20]
«Μην πήρε τη ζωή σου η σαϊτεύτρα Άρτεμη;»
Οδύσσεια, λ, 175, επί αιφνίδιου θανάτου γυναίκας.. «Η σαϊτεύτρα η Άρτεμη χτύπησε τη γυναίκα» Οδύσσεια, ο 479. Ντεσάρμ, Μυθολογία τομ Α΄σελ. 164. Αυτή η ιδιότητα των δίδυμων θεών είναι γενικά αποδεκτή, αν και… άγνωστη.
[21]
Οδύσσεια, ο, 408
[22]
Ο
Στράβων, 14, σελ. 49, εξηγεί την λέξη ως «θεραπεύτρια». Επίσης το ίδιο λέει και ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης (Ομηρικά σχόλια, Ραψ. Ε΄, σελ. 50), αλλά αμέσως προσθέτει: «Άρταμος μέντοι εν δυσίν άλφα ο εις άρτια τέμνων και διαιτρεύων, ός εστί κρεουργός, μάγειρος, φονεύς…». Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, λήμμα «Άρτεμις» «Το όνομα αυτής, ερμηνευόμενον υπό τινων ως φόνισσα». Η λέξη «αρτεμής» σημαίνει ακέραιος, υγιής (Λεξικό Δημητράκου, λεξικό Σούδας) αλλά το -α- μπορεί να είναι στερητικό (=α-βλαβής) και να προστέθηκε κατ΄ευφημισμόν.
[23]
Ιλιάδα, Φ, 483-484
«Επεί σε λέοντα γυναιξί Ζευς θήκεν, και έδωκε κατακτάμεν ην κ’ εθέλησθα»
[24]
Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Ομηρικά σχόλια, Ραψ. Ζ΄, σελ. 103
[25]
Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη λήμμα «Απόλλων», και Ντεσάρμ, Μυθολογία
[26]
Πλούταρχος, βίος Θεμιστοκλέους, 22
[27]
Ντεσάρμ, Μυθολογία, τομ Α΄, σελ 167. Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, λήμμα «Θαργήλια» Λεξικό Δημητράκου, λήμμα «Φαρμακός». Λεξικό Σούδας, λήμμα «Φαρμακός», «Φαρμακούς». Αριστοφάνης, «Ιππείς», στ. 1136: «ώσπερ αν δημοσίους {δούλους} τρέφεις […] ός αν ην παχύς, θύσας επιδειπνείς». Ελπίζω πως ο υπαινιγμός για ανθρωποφαγία εδώ, είναι σατιρικός….
Greec souvlaki…Και Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, 9, 370, σελ. 34 «Θαργηλίοισιν έγχυτον προ φαρμάκου» (μτφρ. «στα Θαργήλια, πίτα αντί θυσιασμένου ανθρώπου», και άλλος υπαινιγμός για ανθρωποφαγία… Φανουρόπιτα, που λένε!)
[28]
Ντεσάρμ, Μυθολογία, τομ Α΄, σελ 167. Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, λήμμα «Θαργήλια» «Λευκάτας» «Ορθία ή Ορθωσία» Λεξικό Δημητράκου, λήμμα «Φαρμακός». Λεξικό Σούδας, λήμμα «Φαρμακός», «Φαρμακούς».
[29]
Λεξικό Σούδας, λήμμα «Αίσωπος»
[30]
Ομηρικός ύμνος στον Απόλλωνα
[31]
Στο ίδιο
[32]
Μ’ έχεις πλανέψει, Μακροδόξαρε, στην κακωσύνη ο πρώτος
απ’ όλους τους θεούς, που εσύ μ’ αλάργεψες απ΄το τειχί, τι ειδάλλως
κι άλλοι πολλοί τη γη θα δάγκωναν, μέσα στην Τροία πριν φτάσουν.
Δόξα τρανή να χάσω μ’ έκανες και γλίτωσες και κείνους
εύκολα δα, τι δε φοβήθηκες το γδικιωμό μου πίσω.
Φτάνει μονάχα να ‘χα δύναμη, και θα σε γδικιωνόμουν!
Ομήρου Ιλιάς. Χ 15 κ. έ. μτφρ. Καζαντζάκη- Κακριδή.
 |
| Ο Απόλλων των Βηίων |
«Λένε λοιπόν ότι ο Απόλλωνας τυραννικός πολύ θα γίνει, και σκληρά θα διαφεντεύει τους αθάνατους και τους θνητούς πάνω στη ζωοδότρα γη»
(Ομηρικός ύμνος στον Απόλλωνα)
«Έχουσι βασιλέα επ’ αυτών τον άγγελον της αβύσσου. όνομα αυτώ Εβραϊστί Αβαδδών, εν δε τη Ελληνική όνομα έχει Απολλύων»
(Αποκάλυψις Ιωάννου, Θ΄, 10)
«Λέει η Γραφή πως ο Διάβολος μετασχηματίζεται ‘σε άγγελο φωτός’, και τι κάνει; προφανώς προφητεύει»
(Κλήμης Αλεξανδρείας, Στρωματείς ΣΤ VIII )
Οι σοφοί λένε πως δεν έχουν καταλήξει στην ετυμολογία του ονόματος του θεού. Αυτό οφείλεται στην εξιδανίκευση των ιδιοτήτων του. Δεν είναι φιλολογικό, αλλά ιδεολογικό πρόβλημα. Η ετυμολογία του «Απόλλων» είναι αντίθετη με όσα πιστεύουμε σήμερα γι’ αυτόν. Η αδυναμία εξήγησης της επωνυμίας του είναι αναμενόμενη, γιατί αυτή εκφράζει τα πραγματικά του γνωρίσματα, που θα θέλαμε/νε να μην υπήρχαν. Ούτε οι αρχαίοι σοφοί είχαν συμφωνήσει, για τον ίδιο λόγο. Οι απλοί πιστοί όμως, δεν είχαν αμφιβολία για την ερμηνεία του ονόματος, όπως θα δούμε.
Η επικρατέστερη σήμερα άποψη επιλέγει το ρήμα «απέλλω», «απέλλειν»= «αποκλείω»,
«απέχω», «καταργώ» και κατ’ επέκταση (;) «προστατεύω αποκλείοντας τον κίνδυνο». «Απέλλα» ήταν και η «συνέλευση» (των επίλεκτων αφού «αποκλειστούν» οι άλλοι). Είναι λίγο τραβηγμένο. Η ερμηνεία μπορεί να πάρει αρνητική χροιά. (=αυτός που σε διώχνει, σε απωθεί) Γι’ αυτό οι αρχαίοι φιλόσοφοι πρότειναν άλλες λύσεις, όπως «Απλούς», το «Α-πολλοί», (=ένας) «Απολούων» (=αυτός που καθαρίζει) κ.ά. Οι αφελείς αυτές ετυμολογίες, αμφισβητούνται. Να και άλλη, σωστότερη ερμηνεία: «Απόλλων σημαίνει ‘απωθώ’ εννοώντας βέβαια τον εκτοπισμό της προγενέστερης γεωλατρείας από τον Δελφικό χώρο»[1] Πλησιάζουμε την αλήθεια, γιατί, η λύση είναι προφανής, αν ερμηνεύσουμε τα χαρακτηριστικά του θεού.
Το όνομα προέρχεται από το ρήμα «απόλλυμι» «απολλύειν» και «απόλλειν», δηλ. «σκοτώνω», «καταστρέφω»! [2] Ο «Απολλύων» της Αποκάλυψης. «…ως και ο Απόλλων δοκεί τισίν εκ του απόλλειν δια το φοβερώτερον ονομάζεσθαι.» [3]
Λίγοι το παραδέχονται σήμερα, γιατί χαλάει την ιδεώδη εικόνα ενός θεού που στην πραγματικότητα είναι εξολοθρευτής και προξενεί απώλειες... Στην αρχαιότητα, όμως, λίγοι το ερμήνευαν αλλιώς, και αυτοί από σεβασμό προς τον Φοίβο, όχι στην Αλήθεια. Πολλοί Έλληνες φοβόταν ακόμα και να προφέρουν το φριχτό όνομα του «αντιπροσωπευτικού» μας θεού…
Λέει ο Πλάτωνας: «το ίδιο συμβαίνει, όπως είπα, και με τον Απόλλωνα, πολλοί φοβούνται το όνομα του θεού, σα να προμηνά κάτι κακό» «ως σημαίνον φθορά τινά». [4] Προτείνει άλλες εξηγήσεις, αρνούμενος την «χαλεπήν». (=καταστροφέας). Ο Πλατωνικός διάλογος για τα ονόματα των θεών τελειώνει με τη φράση του Σωκράτη: «δέδοικα περί αυτών διαλέγεσθαι»[5] (φοβάμαι να μιλάω γι’ αυτούς) Είναι δείγμα του είδους και της ποιότητας της Ελεύθερης Σκέψης του Χρυσού Αιώνα...
Οι αρχαίοι σοφοί προσπάθησαν να εξανθρωπίσουν την αρχαία θρησκεία, δυστυχώς σε βάρος της Αλήθειας και της Επιστήμης που ήθελαν να υπηρετήσουν. Θα ευχόμουν, ειλικρινά, να το είχαν κατορθώσει. Ο Απόλλων ήταν το κεντρικό σημείο της εξιδανικευτικής αυτής τάσης
 |
| Ο Απολλων γδέρνει τον αυλητή Μαρσύα γιατί τόλμησε να τον συναγωνιστεί. Θεός του Φωτός, είπαμε... |
 |
| Ο Μαρσύας γδαρμένος από τον Απόλλωνα |
Μόλις γεννήθηκε, μωρό ακόμη, ο Απόλλων σκότωσε τον Πύθωνα και τον Τιτυό με τα βέλη του. Είναι ο θεός των επιδημιών, που εξαπολύει, πχ., στο Ελληνικό στρατόπεδο στην Τροία. Το ίδιο πίστεψαν οι Αθηναίοι κατά τη διάρκεια του Λοιμού στον Πελοποννησιακό πόλεμο.[6]
Φυσικά, ο Απόλλων έγινε παράλληλα θεραπευτής, μια που του απευθύνονταν ικεσίες για απαλλαγή από τις ασθένειες που ο ίδιος έστελνε… Ένα επίθετο του θεού ήταν «Ούλιος»: «Ο Απόλλων. ήταν γιατρός,[7] σημαίνει δε και ολέθριος»[8].
Άλλωστε, η λέξη «ιός» αρχικά σήμαινε «βέλος». [9] Συνδέεται δηλαδή άμεσα με τον θεό. Οι Μύθοι όπου ρίχνει αρρώστιες στους αμαρτωλούς ή άπιστους, είναι πολλοί. Σκοτώνει αθέατος, σαν τα μικρόβια και τους ιούς, με τόξο, που είναι το έμβλημά του. [«Εκηβόλος»] Είναι ο καταστροφικός ήλιος που ξεραίνει τα πάντα. Η δράση του μπορεί να παραλληλιστεί με την φονική επίδραση των μικροοργανισμών, που δεν διαλέγουν τα θύματά τους.
Ο Απόλλων είναι ηλιακή θεότητα. Μπορεί να είναι και νοσογόνος; Ναι, αν παραδεχτούμε την Αιγυπτιακή του καταγωγή. Εκεί, ο Ήλιος θεωρούνταν πως: «είναι καυτός και θανάσιμος. Έτσι απέδιδαν τις λοιμώδεις ασθένειες στον ήλιο».[10] «ο Ήλιος με ακράτητη και σκληρή φωτιά κατακαίει και ξεραίνει τα φυτρωμένα και βλαστάνοντα και το μεγαλύτερο μέρος της γης το κάνει παντελώς ακατοίκητο από τη φλόγωση και κυριαρχεί σε πολλά μέρη, και στη Σελήνη…»[11] «…ο ήλιος, ον λοιμωδών νοσημάτων φασίν αίτιον…» [12] Ο Ήλιος στην Ελλάδα δεν ήταν θεός του θανάτου. Αυτό δείχνει, άλλη μια φορά, πως ο Απόλλων δεν ήταν Ελληνικός θεός.
Σύμφωνα με τον Αιγυπτιακό Μύθο, τον θεό «τον μεγάλωσε η Λητώ στα έλη που βρίσκονται στην περιοχή της Βούτου» [13] (στην Αίγυπτο) Το επίθετό του, «Τελμίσσιος», συνδέεται με την Τελμισσό, μια ιερή του πόλη, και με το τέλμα. Ο Απόλλων είχε το επίθετο «Ελείτας». «Ελείτας, ελείτης και ελειήτης» είναι ο «κατοικών, διαμένων, φυόμενος, αυξανόμενος εις τα έλη», επίθετο που επιβεβαιώνει τις νοσογόνες του ιδιότητες, αλλά και την εθνική του καταγωγή. Η λέξη «ελείη» σημαίνει «αγρία νόσος». Έλεια ήταν επίθετο και της Άρτεμης στην Κω.[14] Τα επίθετα συμβολίζουν την ελονοσία. Η λέξη «έλη»(η) σημαίνει θερμότητα του ήλιου ή αυγή, αλλά και «θερμασία»,[15] πυρετό! Αν ερμηνεύσουμε τα επίθετα ως παράγωγα του Σημιτικού «Ελ» = θεός, [16] (Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα, ώ θεοί!) είναι ομόριζα με το «ήλιος». Επιστρέφουμε λοιπόν, στα θανατηφόρα ηλιακά χαρακτηριστικά που μόλις αναλύσαμε.
Ο Φοίβος ήταν και θεός του Λιμού, της Πείνας: «…γιατί αυτή βρίσκεται μέσα στο Απολλώνιο, δίπλα στο θρόνο του Απόλλωνα, σαν ζωγραφισμένη αναπαράσταση της Πείνας» (Λιμός) «με μορφή γυναίκας…» [17].
 |
| Ο Απόλλωνας και η Αρτεμη σκοτώνουν τα παιδιά της Νιόβης... Μόνο τους αμάρτημα, πως ήταν περισσότερα από τα παιδιά της μάνας τους, της Λητώς... |
Όπως οι αρρώστιες που στέλνει, είναι ανεξέλεγκτος. Δεν θέλει - ή δεν μπορεί- να επιλέξει τα θύματά του, που συχνά πεθαίνουν εξ αιτίας του χωρίς να το επιδιώξει, όπως η Δάφνη και ο Υάκινθος. Και η Άρτεμη σκότωσε άθελά της τον Κεγχρέα.[19] Είναι απεικονίσεις της εξάπλωσης μιας μολυσματικής νόσου.
 |
| Απόλλων και Μαρσύας. Ο αντιπροσωπευτικός θεός της Ελλάδας είναι ντυμένος... γυναίκα |
Ο Απόλλων και η Άρτεμη είναι και θεοί του αιφνίδιου θανάτου. [20] (ανακοπής, καρδιακού ή εγκεφαλικού επεισοδίου) Γι’ αυτό έχουν σαν όπλο το τόξο. Η ερμηνεία του ονόματος ως «καταστροφέας» ανταποκρίνεται και σε αυτό το γνώρισμα του θεού. «Μα σαν γεράσουν των θνητών οι φάρες, τότε ο Φοίβος θάρθει ο αργυροδόξαρος κι η Άρτεμη μαζί του και με πυκνές σαΐτες τους, θα τους γλυκοθανατώσουν»,[21] λέει η «Οδύσσεια». Ο Στράβων προσθέτει: «…σε αυτούς τους» [δυο] «θεούς αποδίδονται οι επιδημικές αρώστειες και οι αιφνίδιοι θάνατοι». Και το όνομα «Άρτεμις» μπορεί να σημαίνει «φόνισσα».[22] «γιατί ο Δίας σε έβαλε σα λιοντάρι για τις γυναίκες, και σε άφησε να σκοτώνεις όποια θέλεις» λέει η Ήρα στην Άρτεμη.[23] «Ότι δε τη Αρτέμιδι, τουτέστι τη σελήνη, τους αιφνιδίους θανάτους των γυναικών ανατίθησιν η Ελληνική δόξα» (πίστη) «δήλον εστίν. Ως περ ο Απόλλων ήλιος αίτιος λέγεται του αίφνης θνήσκειν τους άνδρας…».[24] Οι αρχαιότερες αναπαραστάσεις του Απόλλωνα είναι ένοπλες.[25] Αυτό τον ταυτίζει με τον Χάρο των Νεοελληνικών τραγουδιών, που έχει και ηλιακά χαρακτηριστικά, [=«έχει του ήλιου τα μαλλιά της αστραπής τα μάτια» στα Δημοτικά τραγούδια] και είναι επίσης πνεύμα του αιφνίδιου θανάτου, κυρίως. Θανατηφόρο, επίσης, είναι το εβραϊκό αντίστοιχο του Απόλλωνα, ο Προφήτης Ηλίας, καίγοντας μονίμως τους αντιπάλους του με «πυρ εξ ουρανού».
 |
| Ο Απόλλων και η Αρτεμη, σε μια πιστή απεικόνιση των στίχων του Ομήρου. Ο Απόλλων ετοιμάζει το βέλος των επιδημιών... |
Οι Δελφοί, ακολουθώντας το υπόδειγμα του θεού τους, εκτέλεσαν τον Αίσωπο, χωρίς δίκη. «Δελφοίς γαρ συνέβη το δαιμόνιον οργισθήναι, αδίκως ανελούσιν Αίσωπον»…[29] (Γιατί στους Δελφούς συνέβη να οργιστεί το Δαιμόνιο και έτσι σκότωσαν άδικα τον Αίσωπο)
«Λένε λοιπόν ότι ο Απόλλωνας τυραννικός πολύ θα γίνει, και σκληρά θα διαφεντεύει τους αθάνατους και τους θνητούς πάνω στη ζωοδότρα γη» [30]
Η λατρεία του επιβλήθηκε με τον φόβο που ενέπνεε.
«και οι θεοί στου Δία το παλάτι τον τρέμουν σαν τοξεύει και σηκώνονται όταν ζυγώνει όλοι από τις θέσεις τους όταν τα λαμπρά του τόξα τεντώνει» [31]
«Πρώτο στην κακία»[32] τον χαρακτηρίζει ο Αχιλλέας. Συνεπώς, το «Απολλύων», (καταστροφέας) είναι η πραγματική ερμηνεία του «Απόλλων».
Ευχαριστούμε τον κ. Δημήτρη Σκουρτέλη για την ευγενική χορηγία της έρευνας του
Συνεχίζετε....
______________________________________________________________
Πηγές:
[1]
Ι. Χαραλαμπόπουλος, «Απολλώνεια Ηλιολατρεία» σελ. 60
[2]
Λεξικό Δημητράκου – Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη λήμμα «Απόλλων»: «οι αρχαίοι πολλαχώς ετυμολόγουν τούτο,» (το όνομα Απόλλων) «επικρατεστέρα όμως ήτο η από του απολλύειν ετυμολογία»
[3]
Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Ομηρικά σχόλια, Ραψ, Α., σελ. 13
[4]
Πλάτων, «Κρατύλος» 404 e
«Ταυτόν δε και περί τον Απόλλω όπερ λέγω, πολλοί πεφόβηνται περί το όνομα του θεού, ως τι δεινόν μηνύοντος»
[5]
Πλάτων, «Κρατύλος» , 407, d
[6]
Θουκυδίδης, Ιστοριών Β΄, 54
[7]
Ο Στράβων, 14, σελ. 49, δίνει μόνο την θετική ερμηνεία, «υγιαστικόν».
[8]
Σούδα, λήμμα «Ούλιος» Επίσης, δες Ευστάθιου Θεσσαλονίκης, Ομηρικά σχόλια, Ραψ, Λ, σελ. 9
[9]
Λεξικό Δημητράκου, αντίστοιχο λήμμα. Σημαίνει επίσης «Δηλητήριο», πράγμα φυσικό, γιατί τα περισσότερα βέλη ήταν δηλητηριασμένα.
[10]
Κλήμης Αλεξανδρείας «Στρωματείς» VII, σελ. 129
«πυρώδης γαρ και αναιρετικός. αυτίκα τας λοιμικάς νόσους ηλίω ανατιθέασιν»
[11]
Πλούταρχος, περί Ίσιδος και Οσίριδος, 41.
[12]
Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Ομηρικά σχόλια, Ραψ, Α., σελ. 20
[13]
Πλούταρχος, περί Ίσιδος και Οσίριδος, 12-19 και 38 (αποσπάσματα)
[14]
Λεξικό Δημητράκου, λήμματα, ελείη, ελειήτης, έλειος, ελείτης, έλεια.
[15]
Λεξικό Δημητράκου και λεξικό Σούδας, λήμματα «έλη»
[16]
Παγκόσμια ιστορία ΕΣΣΔ τομ. Α2 σελ. 635-636
[17]
Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, Ι΄, 75, σελ. 213
[18]
Πλούταρχος, περί των εκλελειπότων χρηστηρίων, υποσημ. αρ. 17
[19]
Παυσανίας, Κορινθιακά, 3, 2
[20]
«Μην πήρε τη ζωή σου η σαϊτεύτρα Άρτεμη;»
Οδύσσεια, λ, 175, επί αιφνίδιου θανάτου γυναίκας.. «Η σαϊτεύτρα η Άρτεμη χτύπησε τη γυναίκα» Οδύσσεια, ο 479. Ντεσάρμ, Μυθολογία τομ Α΄σελ. 164. Αυτή η ιδιότητα των δίδυμων θεών είναι γενικά αποδεκτή, αν και… άγνωστη.
[21]
Οδύσσεια, ο, 408
[22]
Ο
Στράβων, 14, σελ. 49, εξηγεί την λέξη ως «θεραπεύτρια». Επίσης το ίδιο λέει και ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης (Ομηρικά σχόλια, Ραψ. Ε΄, σελ. 50), αλλά αμέσως προσθέτει: «Άρταμος μέντοι εν δυσίν άλφα ο εις άρτια τέμνων και διαιτρεύων, ός εστί κρεουργός, μάγειρος, φονεύς…». Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, λήμμα «Άρτεμις» «Το όνομα αυτής, ερμηνευόμενον υπό τινων ως φόνισσα». Η λέξη «αρτεμής» σημαίνει ακέραιος, υγιής (Λεξικό Δημητράκου, λεξικό Σούδας) αλλά το -α- μπορεί να είναι στερητικό (=α-βλαβής) και να προστέθηκε κατ΄ευφημισμόν.
[23]
Ιλιάδα, Φ, 483-484
«Επεί σε λέοντα γυναιξί Ζευς θήκεν, και έδωκε κατακτάμεν ην κ’ εθέλησθα»
[24]
Ευστάθιος Θεσσαλονίκης, Ομηρικά σχόλια, Ραψ. Ζ΄, σελ. 103
[25]
Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη λήμμα «Απόλλων», και Ντεσάρμ, Μυθολογία
[26]
Πλούταρχος, βίος Θεμιστοκλέους, 22
[27]
Ντεσάρμ, Μυθολογία, τομ Α΄, σελ 167. Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, λήμμα «Θαργήλια» Λεξικό Δημητράκου, λήμμα «Φαρμακός». Λεξικό Σούδας, λήμμα «Φαρμακός», «Φαρμακούς». Αριστοφάνης, «Ιππείς», στ. 1136: «ώσπερ αν δημοσίους {δούλους} τρέφεις […] ός αν ην παχύς, θύσας επιδειπνείς». Ελπίζω πως ο υπαινιγμός για ανθρωποφαγία εδώ, είναι σατιρικός….
Greec souvlaki…Και Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί, 9, 370, σελ. 34 «Θαργηλίοισιν έγχυτον προ φαρμάκου» (μτφρ. «στα Θαργήλια, πίτα αντί θυσιασμένου ανθρώπου», και άλλος υπαινιγμός για ανθρωποφαγία… Φανουρόπιτα, που λένε!)
[28]
Ντεσάρμ, Μυθολογία, τομ Α΄, σελ 167. Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, λήμμα «Θαργήλια» «Λευκάτας» «Ορθία ή Ορθωσία» Λεξικό Δημητράκου, λήμμα «Φαρμακός». Λεξικό Σούδας, λήμμα «Φαρμακός», «Φαρμακούς».
[29]
Λεξικό Σούδας, λήμμα «Αίσωπος»
[30]
Ομηρικός ύμνος στον Απόλλωνα
[31]
Στο ίδιο
[32]
Μ’ έχεις πλανέψει, Μακροδόξαρε, στην κακωσύνη ο πρώτος
απ’ όλους τους θεούς, που εσύ μ’ αλάργεψες απ΄το τειχί, τι ειδάλλως
κι άλλοι πολλοί τη γη θα δάγκωναν, μέσα στην Τροία πριν φτάσουν.
Δόξα τρανή να χάσω μ’ έκανες και γλίτωσες και κείνους
εύκολα δα, τι δε φοβήθηκες το γδικιωμό μου πίσω.
Φτάνει μονάχα να ‘χα δύναμη, και θα σε γδικιωνόμουν!
Ομήρου Ιλιάς. Χ 15 κ. έ. μτφρ. Καζαντζάκη- Κακριδή.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου